C dersleri 11

c dersleri 14.bölüm

C ve MS-DOS ile Ekran Duzeni

Simdiye kadar kacindigim bir konu ise, ekrani silme, cursor'un yerini
ogrenme yada degistirme, ekranin calisma modunu degistirme gibi konular
iceren ekran duzenidir. Aslinda C nin bir parcasini olusturmamakla
birlikte, bu konu programcilar icin cok onemlidir.

C ye sonradan eklenen bir 'uzanti' oldugu, ve sadece MS yada PC-DOS ile
calisan bilgisayarlarda kullanilabilecegi icin, burada gorecegimiz
int86() fonksiyonu, su anda sadece Microsoft C, ve Turbo C tarafindan
desteklenmektedir. Derleyiciniz baska ise, bu fonksiyon cagirilis
metodunu degistirmeniz gerekebilir.

Cok sayida degisik turde ekran tipleri ile kullanilabilecegi icin, C de
tanimlanmis, hazir ekran fonksiyonlari yoktur. Bu fonksiyonlar,
kullanilacak cihazin yapisina gore tanimlanabilir. Bu konu icerisinde,
elimizdekinin bir IBM-PC yada uyumlu bilgisayar oldugunu kabul edecegiz.

Ekrana Nasil Eriselim?

Temelde, 3 cesit yoldan ekrana erisebiliriz:

1) bir BIOS interruptu ile,
2) DOS'un ANSI.SYS i ile,
3) Direk donanima 'karisarak'.

Her bir metodun avantaj ve dezavantajlari vardir. Daha derine dalmadan
once, dilerseniz bu 'interrupt' lafinin manasini cozelim:

Interrupt

IBM PC ailesi, donanim yada yazilim tarafindan yaratilabilecek
interruptlar ile idare edilebilir. Bir interrupt olustugunda,
bilgisayarin calismasi, bu interruptu halledebilecek bir rutine
yollanir. Bu rutinlerin baslangic adresleri, 'interrupt vektor
tablosu'nda saklanir. Bu tablo, bilgisayarin hafizasinin en alt
kesiminde, ilk bir kilobytelik yerde bulunur. Bu sahada 255 ayri
interrupt icin yer ayrilmistir.

Ornegin, 5. interrupt olustugunda, sistem ilk olarak butun
registerleri (birazdan anlatacagim) saklar, ve bu ilk 1K lik tablodan,
5. "kutu" ya bakip buradaki adresi okur. Sonra, buradan ogrendigi
adrese atlar ve orada ne islemler varsa yapar. Bunlar bitince, tekrar
kaldigi isleme geri doner.

Donanim Interruptlari (Hardware Interrupts): Bunlar, sistem tarafindan
cagirilan rutinlerdir. Ornegin sistem, her saniyede 18.2 kere bir
interrupt ile saatini ilerletmektedir. Bu cagirim, yada interrupt,
donanim tarafindan yaratilmaktadir. Diger bir baska interrupt ise, 9.
klavye interruptudur. Her tusa basildiginda, bu donanim interruptu
olusur.

Yazilim Interruptlari (Software Interrupts): Bunlar ise, herhangi bir
programin cagirabilecegi bir rutinler kutuphanesidir. Ekrana birsey
yazmak gerektigine, yada silmek gerektiginde, bunu bir interrupt
cagirarak yapariz.

BIOS nedir? (BIOS==Basic Input/Output System)

BIOS'un gorevi, bilgisayarin yapmasi gereken temel servisleri yerine
getirmektir. Genis anlamda, BIOS IBM'in icindeki yongalarda bulunan
rutinler kutuphanesidir. BIOS, DOS ile donanim arasinda bir yerde
bulunur. Bir taraftan, bir programdan yapilmasi gereken standart BIOS
komutunu alir. Programimiz, BIOS a bu istegi, bir interrupt vasitasi
ile bildirir. BIOS un diger tarafi ise, bilgisayarin donanim parcalari
(ekran, disk drive, seri port, vs.) ile iliski kurar. BIOS'un bu
tarafi ise, dikkati cekmek icin bir interrupt yaratan bir donanim ile
konusur.

DOS nedir?

DOS ise, bir baska kutuphanedir. Ozellikle diske erisimde uzmanlasmis
olan DOS, bundan baska ekrana yazma, yaziciya bilgi yollama, vs. gibi
servisleri de kapsar. DOS'un da ayni BIOS gibi interruptlari ve
sagladigi bircok servis vardir. Aslinda DOS, cogu bu servisler icin
BIOS'dan yardim gormektedir.

Aklinizda bulunsun: BIOS yongalarda bulunur, DOS ise sonradan
yuklenir.

Simdi, BIOS ile nasil ekran kontrolu yapabilecegimizi gorelim. Bir
kere, butun BIOS ekran fonksiyonlari, bir interrupt ile cagirilir,
bunun da interrupt numarasi 16 dir. Herhangi bir BIOS fonksiyonunu
kullanmak icin yapmamiz gerekenler, once bazi registerleri
degistirmek, onaltinci interruptu cagirmak, ve sonuclari zevkle
seyretmektir.

Register?

IBM-PC ailesinin kullandigi 8088 yongasinin, calismasinda kullandigi
bazi ozel sahalar vardir. Bu sahalara "register" ismi verilir. IBM-PC
de, toplam olarak ondort tane register vardir. PC bunlari, aritmetik
islemler, karsilastirmalar gibi islerde kullanir. Bunlardan dort
tanesini BIOS interruptlari ile kullanacagiz. Bu kullanacaklarimizin
isimleri, AX,BX,CX ve DX dir. Bunlar ayni birer degisken gibi
iclerinde degerler tasiyabilirler. Bu registerlerin bir ozelligi ise,
ister tam olarak, yani butun AX'i birden, istersek de yarim yarim (AH
ve AL yi) degerlerini degistirmemiz mumkundur.

Yani, dilersek AX in icine bir 16 bitlik veri koyabiliriz, yada AL ve
AH lerin iclerine sekizer bitlik veri koyabiliriz. Hep AX i
kullandigima bakmayin, BX i BL ve BH, CX i CH ve CL diye, DX i DL ve
DH diye ayirmamiz mumkun.

Dilerseniz soyle dusunun: Sayet CX dersek, asagidaki butun yapiyi
kastediyoruz:
+--+--+--+--+--+--+--+--+ +--+--+--+--+--+--+--+--+
| | | |
+--+--+--+--+--+--+--+--+ +--+--+--+--+--+--+--+--+
CH CL
Fakat, CH yada CL dersek yarisini kastediyoruz. Yani CX=5 desek,
yukaridaki kutulara:

+--+--+--+--+--+--+--+--+ +--+--+--+--+--+--+--+--+
| 0 0 0 0 0 0 0 0| | 0 0 0 0 0 1 0 1|
+--+--+--+--+--+--+--+--+ +--+--+--+--+--+--+--+--+
CH CL

koymus oluruz.. (binary 101, 5 e esittir) Fakat CH=6 desek,

+--+--+--+--+--+--+--+--+ +--+--+--+--+--+--+--+--+
| 0 0 0 0 0 1 1 0| | 0 0 0 0 0 1 0 1|
+--+--+--+--+--+--+--+--+ +--+--+--+--+--+--+--+--+
CH CL

CL nin eski degerine dokunmamis oluruz. Bir onceki ornekte icine '101'
koydugumuz icin, CL hala o degerde kaldi. Aslinda butun bunlari
bilmemize luzum yok, fakat ileride isinize yarayabilir.


Cursor Pozisyonunu Ayarlamak:

Dilerseniz ilk olarak ekranin istedigimiz bir yerine atlayip, oraya
birseyler yazmayi deneyelim. Bunun icin cursor, yani, bundan sonra
yazilacak noktanin degistirilmesi gereklidir. (Cursor, yanip sonen bir
alt-cizgi gorumundedir, ve donanim ile kontrol edilir.)

POSDEGIS.C:
================================================
#include <dos.h>

void yerlestir(satir,kolon) /* Bu fonksiyon, cursoru istedigimiz */
unsigned satir,kolon; /* bir yere koyar */
{
union REGS giris_register,cikis_register;

giris_register.h.ah = 2; /* 2: set-cursor-position fonksiyonu*/
giris_register.h.dh = satir;
giris_register.h.dl = kolon;
giris_register.h.bh = 0; /* hangi sayfayi degistirelim? */

int86(16,&giris_register,&cikis_register); /* cagiralim, yapsin */
}
============================================

Ilk satirda gordugunuz #include <dos.h>, bu programda sart. Cunku daha
sonra gelen 'union' u tanimliyor. Bu union ile, iki tane degisken
tanimliyoruz, bunlar giris_register ve cikis_register olarak. Daha
sonra, bunlarin gereken elemanlarina verileri atiyoruz. Burada, hangi
elemana hangi verinin konacagi, ve servis numarasi (bizde 2) gibi
verileri, ya MS-DOS Technical Reference Manual'dan yada Peter
Norton'un Programmer's Guide To the IBM-PC den bulabilirsiniz. En son
olarak, int86 fonksiyonu ile, 16. interruptu cagiriyoruz. Sistem ilk
olarak gidip o hafizanin ilk 1K sindaki tablodan 16. interruptun
rutinlerinin baslangic adresini ogreniyor. Daha sonra o adrese
atlayip, ikinci fonksiyonunun yerine geciyor, ve register degerlerine
gore istedigimizi yerine getiriyor.

Ozet: Cursor'u Yerlestirme Fonksiyonu
Interrupt no: 16 Servis No: 2
Gereken Veriler: AH=Servis numarasi, yani 2,
DH=satir numarasi,
DL=kolon numarasi,
BH=Kullanilacak Sayfa Numarasi

Bu sayfa numarasi parametresini merak edebilirsiniz. Normal bir
monokrom ekranin, sadece bir sayfasi vardir. Fakat ornegin CGA (Color
Graphics Adaptor), yani renkli adaptoru 'text' yada metin modunda
calistiginda, sayet satira-40 karakter modundaysa 8 sayfa, sayet
satira-80 karakter modundaysa, 4 sayfayi kullanabilir. Herhangi bir
anda bu sayfalardan biri ekranda gosterilebilir. (Evet - sayfa
degistirmek icin bir baska fonksiyon cagirmak gerekli.) Bazi
programlar bu ozelligi, bir sayfayi kullaniciya gosterirken, bir
digerini hazirla*****, super-hizli ekran goruntuleri saglamakta
kullanirlar. Ikinci merak edebileceginiz sey,

Cursor Pozisyonunu Okumak

olabilir. Bu da, yukaridaki yaziyi anladiysaniz, son derece kolaydir.
Bu sefer, interrupt'u cagirdiktan sonra donen degerlerle de
ilgilenmekteyiz:

POSOGREN.C:
=============================================
#include <dos.h>

void posogren(satir, kolon) /* Bu fonksiyon, cursorun yerini BIOS yardimi */
unsigned *satir, *kolon; /* ile ogrenir */
{
union REGS giris,cikis;

giris.h.ah = 3; /* fonksiyon 3 - cursorun yerini oku */
giris.h.bh = 0; /* 0 inci sayfa.. */

int86(16,&giris,&cikis);

*satir = cikis.h.dh; /* 3. fonksiyondan donen degerler: */
*kolon = cikis.h.dl; /* DH icinde, cursorun satir no su, */
} /* ve DL icinde kolon numarasi.. */
=================================================

Bu programi calistiran ana program, soyle olabilir:

main()
{
int a,b;
posogren(&a,&b);
printf(" Program calistiginda cursor %d. satir, %d. kolonda idin",a,b);
}

a ve b nin adreslerinin gecirildigine dikkatinizi cekerim.

REGS Union'un Parcalari

Iki programdir gordugunuz REGS isimli union'un parcalari, bize
herhangi bir registerin herhangi bir parcasina erismemizi saglar.
Sayet registerin yarisinin degerini degistirmek istiyorsak, yukaridaki
gibi, degiskenden sonra 'h' koyariz, giris.h. gibi.. Bundan sonra ise,
hangi registerin degismesini istedigimizi soyleriz: giris.h.cl gibi.
Sayet bir registerin yarim yarim yerine tumden degistirmek istersek,
'h' yerine 'x' kullanmamiz gerekir: giris.x.bx gibi..

Ekran Tipini Ayarlamak

Yazdiginiz program, sadece seksen kolonluk bir ekranda calismak icin
duzenlenmis olabilir. Bilmeyen bir kullanici da, ekrani 40 kolona
ayarli iken, programi calistirmayi deneyebilir. Bu tip olaylara mani
olmak icin, programinizin basinda, ekrani istediginiz tipe
ayarlayabilirsiniz. Bunun icin, sifirinci servisi kullanabilirsiniz:

EKRANAYA.C:
==============================================
#include <dos.h>

ekranayar(tip) /* Bu fonksiyon, ekrani istegimiz tipe ayarlar */
short tip;
{
union REGS giris,cikis;

giris.h.ah = 0; /* 0 inci servis - mod degistirmek */
giris.h.al = tip; /* CGA; 0: b/w text 40x25, 1: 16 renk 40x25
2: b/w text 80x25 3: 16 renk 80x25
4: 4 renk Gra 320x200 5: 4 gri Gra 320x200
6: b/w Gra 640x200
MONO: 7: b/w text 80x25 */

int86(16,&giris,&cikis); /* ayarlayalim */
}
================================================

Burada, ekranin yeni tipini belirtmemiz gerekli. Bunun icin, 0 ila 15
arasinda bir deger vermemiz gerekiyor. Bu degerlerin 0 ila 6
arasindakiler, CGA (renkli) icin, 7, monokrom icin, ve 8-10 arasi PCJr
icin, ve sonrasi EGA icindir. EGA, 8 ve 9 haric diger butun ekran
modlarini destekler.


Ekrani Silmek

Gordunuz bile! Ekrani silmek, iki yoldan olabilir. Birincisi, ekranin
modunu degistirmek. Degistirdiginiz mod, su anki mod bile olsa, yine
de ekran silinir. Yegane dezavantaj, Compaq tipi makinelerde bu islem
uzun zaman alir. Dolayisi ile, bu isi dogru yapmamiz gerekir: