C dersleri 2

YENI VERI TIPLERINI NASIL KULLANALIM

Bu programin ilk uc satirinda, dokuz tane degiskene deger ataniyor.

* Daha once gordugumuz gibi, "char" tipi, aslinda bir "integer" tipi
oldugundan, bir "char" in "int" e cevrilmesinde hicbir sorun yoktur.
* Fakat, bir integer'i "char" a cevirmek icin, bir standart yoktur. Bu
nedenle, sayet tamsayi degiskeninin degeri, "char" sahasindan buyukse,
cikan sonuc cok sasirtici olabilir.
* Ucuncu satirda ise, bir tamsayiyi, "float" a atiyoruz. Bu durumda,
derleyici, bu ceviriyi bizim icin yapar.
* Fakat tersini yapmak ise, biraz daha kari******. Derleyici sayet varsa,
degiskenin ondalik degerini ne yapacagina karar vermek zorundadir.
Genellikle de, ondalik kesimi gozardi eder.

Bu programin da hicbir ciktisi yok. Hem zaten karakter ve float tiplerinin
nasil ekrana yazilabilecegini gormedik.. Bundan sonraki programa kadar
sabir..

COKVERI.C:
================================================== =

main()
{
int a; /* basit tamsayi tipi */
long int b; /* uzun tamsayi tipi */
short int c; /* kisa tamsayi tipi */
unsigned int d; /* isaretsiz (+ - siz) tamsayi */
char e; /* karakter tipi */
float f; /* kayar nokta tipi */
double g; /* cift hassasiyet kayar nokta */

a = 1023;
b = 2222;
c = 123;
d = 1234;
e = 'X';
f = 3.14159;
g = 3.1415926535898;

printf("a = %dn",a); /* desimal */
printf("a = %on",a); /* oktal */
printf("a = %xn",a); /* heksadesimal */
printf("b = %ldn",b); /* uzun desimal */
printf("c = %dn",c); /* kisa desimal */
printf("d = %un",d); /* isaretsiz */
printf("e = %cn",e); /* karakter */
printf("f = %fn",f); /* kayar nokta */
printf("g = %fn",g); /* cift hassasiyet k.n */
printf("n");
printf("a = %dn",a); /* basit 'int' cikti */
printf("a = %7dn",a); /* 7 uzunlukta bir saha kullan*/
printf("a = %-7dn",a); /* sola dayali 7 lik saha */
printf("n");
printf("f = %fn",f); /* basit kayan nokta */
printf("f = %12fn",f); /* 12 lik bir saha kullan*/
printf("f = %12.3fn",f); /* noktadan sonra 3 hane */
printf("f = %12.5fn",f); /* noktadan sonra 5 hane */
printf("f = %-12.5fn",f); /* sola yapisik 12 hane */
}

================================================== =

Bu program, C dilinde bulunan butun standart basit veri tiplerini
kapsiyor. Baska tiplerde var, fakat bunlar basit tiplerin bir araya
gelmesi ile olusurlar. Bunlardan daha sonra bahsedecegiz.

Programi inceleyin. Ilk once basit 'int', sonra 'long int' ve 'short int'
gorunuyor. 'unsigned' tipi, yine integer kadar bir sahada saklanir, fakat
arti yada eksi isareti tasimadigindan, genellikle siniri 0 - 65535 dir.
(Sayet long, short, yada unsigned deyimi kullanilmissa, sonuna 'int'
yazilmasi gereksizdir.)

Daha once char ve float u gormustuk. Bunlar disinda kalan 'double' tipi,
'float' a nazaran daha buyuk bir sahada saklanir, ve daha hassas sonuclar
verebilir.

Cogu derleyicilerin matematik fonksiyonlari, float tipini kullanmaz,
double tipini kullanir. Bu nedenle verdiginiz float degeri, size
transparan olarak double'a cevirir.

PRINTF'IN CEVIRIM KARAKTERLERI

Printf fonksiyonunda kullanilan karakterler sunlardir:

d desimal
o oktal
x heksadesimal
u unsigned (isaretsiz)
c karakter
s string (karakter katari)
f float (kayar nokta)

Bu harfler, bir yuzde isaretinden sonra kullanirlar. Bu iki harf arasina
sunlar ilave edilebilir:

- sahasinin icinde sola dayanmis
(n) minimum saha uzunlugunu belirler
. n ile m yi birbirinden ayirir
(m) float tipi icin noktadan sonraki hane sayisi
l 'long' tipi oldugunu belirtmek icin

Bu programi derleyip sonuclarini inceleyin. Dilediginiz gibi degistirerek,
sonuclari inceleyin.

MANTIKSAL KARSILASTIRMALAR

KARSILAS.C:
==================================================


main() /* Bir suru karsilastirma */
{
int x = 11,y = 11,z = 11;
char a = 40,b = 40,c = 40;
float r = 12.987,s = 12.987,t = 12.987;

/* Birinci grup */

if (x == y) z = -13; /* z = -13 olacak */
if (x > z) a = 'A'; /* a = 65 olacak */
if (!(x > z)) a = 'B'; /* bu hicbir sey yapmayacak */
if (b <= c) r = 0.0; /* r = 0.0 olacak */
if (r != s) t = c/2; /* t = 20 olacak */

/* Ikinci grup */

if (x = (r != s)) z = 1000; /* x pozitif olacak, ve
z = 1000 olacak */
if (x = y) z = 222; /* bu, x = y, and z = 222 yapar */
if (x != 0) z = 333; /* z = 333 olacak */
if (x) z = 444; /* z = 444 olacak */

/* Ucuncu grup */

x = y = z = 77;
if ((x == y) && (x == 77)) z = 33; /* z = 33 olur */
if ((x > y) || (z > 12)) z = 22; /* z = 22 olacak */
if (x && y && z) z = 11; /* z = 11 olur */
if ((x = 1) && (y = 2) && (z = 3)) r = 12.00; /* Bu ise,
x = 1, y = 2, z = 3, r = 12.00 yapar */
if ((x == 2) && (y = 3) && (z = 4)) r = 14.56; /* Birsey degistiremez */


/* Dorducu grup */

if (x == x); z = 27.345; /* z daima deger degistirir */
if (x != x) z = 27.345; /* Hicbirsey degismez */
if (x = 0) z = 27.345; /* x = 0 olur, z degismez */

}

================================================== =

Karsilas.C isimli programa lutfen bakin. Ilk basinda dokuz tane
degisken hazirliyoruz. Daha once yapmadigimiz sekilde, bunlari hem
tanimlayip, hem ilk degerlerini veriyoruz.

Gordugunuz gibi if ile komutlar arasinda bir satir birakmamiz gerekmiyor.
Programin daha okunabilir olmasi icin arada satir birakmak sart degildir.

Birinci gruptaki karsilastirmalar, iki degiskeni karsilastirdiklari icin,
en basit olanlari. Ilk satirda, x in y ye esit olup olmadigina bakiyoruz.
Burada iki esit isareti yerine (==) tek esit de kullanilabilirdi, fakat
manasi degisirdi.

Ucuncu satirda, NOT isaretini goruyorsunuz. Bu unlem isareti, herhangi bir
karsilastirmanin sonucunu degistirmek icin kullanilabilir.

DAHA ZOR KARSILASTIRMALAR


Ikinci grupta yer alan karsilastirmalar daha zor. Ilk once parantezler
arasinda tuhaf bir ifade yer aliyor.. Bunu anlamak icin C dilindeki
'EVET' ve 'HAYIR' kavramlarini bilmemiz gerekiyor. C de 'HAYIR', 0
degerindedir. 'EVET' ise, sifirdan degisik herhangi birseydir. Bir
EVET/HAYIR testinin sonucu herhangi bir integer yada karakter
degiskenine atanabilir.

Ilk ornege bakin: r!=s deyimi, r nin degeri 0.0 a atandigindan, 'EVET'
bir sonuc verecektir. Bu sonuc, sifirdan degisik bir rakam, ve herhalde 1
olacaktir. Olusan bu sonuc, x degiskenine atanir. Sayet x den sonra iki
esit isareti olsa idi (x == (r!=s) gibi) bu durumda bu 1 degeri, x ile
karsilastirilirdi. Fakat tek bir isaret oldugundan, r ile s yi
karsilastirmanin sonucu, x e atanir. Ayrica bu atama isleminin sonucu da
sifirdan degisik oldugundan, z de 1000 e esitlenir.

Ikinci ornekte ise, x degiskeni, y nin degerini alir, cunku arada tek esit
isareti vardir. Ayrica sonuc 11 oldugundan, z de 222 ye esitlenir.

Ikinci grubun ucuncusunde, x i sifira karsilastiriyoruz. Sayet sonuc
'EVET' ise, yani x sifir degilse, z ye 333 degerini atiyoruz. Bu grubun
en son orneginde ise, sayet x in degeri sifir degil ise, z ye 444
atiyoruz. Yani ucuncu ve dorduncu ornekler, birbirine esdirler.

Ucuncu gruptaki karsilastirmalar, yeni deyimler sunuyor. Yani 'AND' ve
'OR' deyimleri. Ilk once 3 degiskene de 77 degerini atiyoruz ki, islemlere
bilinen degerlerle basliyabilelim. Buradaki ilk ornekte, yeni kontrol
isaretimiz '&&' i goruyoruz. Bu satirin okunusu ise:
'Sayet x, y ye esit ise, vede x, 77 ye esit ise, z nin degerini 33 yap.'
Yani, AND operandi icin, iki taraftaki islemlerin EVET (TRUE) sonuc
vermesi gereklidir.

Bundan sonraki ornek ise, '||' (OR) isaretini gosteriyor. Bu satir ise,
'Sayet x, y den buyuk ise, YADA z, 12 den buyuk ise, z nin degerini 22 yap.'
z nin degeri 12 den buyuk oldugu icin, x in y den buyuk olup olmamasi
onemli degildir. Cunku OR operandi icin ikisinden birinin EVET olmasi
yeterlidir.

Bircok kisimdan olusan bir mantiksal karsilastirma yaparken, karsilastirma
soldan saga dogru yapilir, ve sonuc garantilendiginde, bu satirin
islenmesi durur. Mesela, bir AND karsilastirmasinda, sayet AND in sol
tarafindaki islem HAYIR (FALSE) sonuc verirse, sag tarafindaki islem
yapilmaz. Yada, bir OR isleminde, sol tarafindaki islem EVET (TRUE) sonuc
verirse, islemin OR dan sonrasina bakilmaz.

OPERANDLARIN ISLEM SIRASI

Hangi operand ilk once islenir? Bu konuda bircok kural vardir, ve
derleyicinin kitabini bunlari uzun uzun anlatir. Fakat, benim tavsiyem,
bunlarla ugrasmak yerine, once islenmesini istediginiz kisimin cevresine
parantez koymanizdir.

Ucuncu gruptaki orneklere devam ederek, dorduncu ornekte, uc tane basit
degiskenin birbiri ile AND edildigini goruyoruz. Ucunun de degerleri
sifirdan degisik oldugundan, sonuc EVET oluyor, ve z nin degeri 11 e
esitlenir.

Bundan sonraki ornekte ise, uc tane atama islemi gorunuyor. Sayet daha
onceki ornekleri anladiysaniz, bu 'if' komutunun dort tane degeri
degistirdigini gorebilirsiniz.

BIR HILE

Ucuncu grubun en son orneginde ise, bir hile var. Ilk once, (x==2) nin
HAYIR la sonuc verdigini goruyoruz. Ve daha once gordugumuz gibi, C dili,
sonuctan emin oluncaya kadar if komutunu isler. Yani, hepsi AND oldugu
icin, vede ilk ifade HAYIR (FALSE) oldugu icin, islemi o noktada keser,
ve y,z ve r nin degerleri degismez.

Dorduncu gruptaki orneklerin hicbiri calismaz. Bu grup, basinizi derde
sokabilecek komutlardir. ilk ornekte, x == x komutu daima dogrudur, fakat
hemen arkasindan gelen noktali virgul yuzunden, bundan sonra gelen
z=27.345 komutu ayri bir komut olarak her zaman islenir.

ikincisi daha kolay - x daima x e esit olacagindan, denklem daima yalnis
olacaktir. Son olarak, x e sifir degeri atanir, ve parantezin sonucu sifir
oldugundan, z ye atama yapilmaz.

C NIN CABUK TARAFLARI

C de 3 tane, bakinca hicbir seye benzemeyen, fakat programlarken hiz
saglayan kestirme yol vardir. Bu metodlar iyi C programcilari tarafindan
cok SIK kullanildigindan, ogrenmenizde fayda vardir.

KESTIRME.C:
=================================================

main()
{
int x = 0,y = 2,z = 1025;
float a = 0.0,b = 3.14159,c = -37.234;

/* Arttirma */
x = x + 1; /* Bu x i bir arttirir */
x++; /* Bu da.. */
++x; /* Bu da.. */
z = y++; /* z = 2, y = 3 */
z = ++y; /* z = 4, y = 4 */

/* Azaltma */
y = y - 1; /* Bu y nin degerini bir azaltir */
y--; /* Bu da.. */
--y; /* Buddah.. */
y = 3;
z = y--; /* z = 3, y = 2 */
z = --y; /* z = 1, y = 1 */

/* aritmetik islemler */
a = a + 12; /* a ya 12 eklemek */
a += 12; /* 12 daha eklemek.. */
a *= 3.2; /* a yi 3.2 ile carpmak */
a -= b; /* b yi a dan cikarmak */
a /= 10.0; /* a yi ona bolmek */

/* sartli islemler */
a = (b >= 3.0 ? 2.0 : 10.5 ); /* Bu islem....... */

if (b >= 3.0) /* ve bu islemler.. */
a = 2.0; /* birbiri ile aynidir */
else /* ve ayni sonucu */
a = 10.5; /* saglarlar. */

c = (a > b?a:b); /* c, a yada b nin max ini alir */
c = (a > b?b:a); /* c, a yada b nin min ini alir. */
}
================================================== =

KESTIRME.C ye bakin. Bu programda, ilk komutta, x in degeri bir tane
arttiriliyor. Ikinci ve ucuncu komutlar da ayni seyi yaparlar. Yani, iki
tane arti isareti, degiskenin degerini bir arttirir. Ayrica, sayet ++
isareti degiskenin onunde ise, degisken kullanilmadan once degeri
arttirilir, sayet ++ isareti degiskenin arkasinda (saginda) ise,
kullanildiktan sonra degeri arttirilir.

Dorduncu komutta ise, y nin degeri, z ye atanir, ve daha sonra da y nin
degeri bir arttirilir. Bundan sonraki komutta ise, y nin degeri ilk once
arttirilir, daha sonra bu deger z ye verilir.

Ikinci grupta, azaltici operatorleri goruyoruz. Ayni arttirici operatorler
gibi, bu gruptaki ornekler de bir oncekiler ile aynidir.

Ucuncu grupta, aritmetik kestirme metodlari goruyoruz. ilk ornekte, a ya
12 eklenir. Bunun altindaki satirda ise, tekrar ayni sey yapilir. Yani, +=
operatoru, soldaki degiskene, sag tarafin sonucunun eklenecegini belirtir.
Yine ayni sekilde, bu is carpma, cikarma, ve bolme islemleri icin de
yapilabilir.

Dorduncu grupta ise, a ya, karmasik bir degerin atandigini goruyoruz.
Bunun hemen altindaki if... satirlari ise, bu tek satir ile es anlamdadir.
Bu karsilastirma operatoru, uc parcadan olusmustur. Bu parcalar
birbirinden soru, ve iki nokta isaretleri ile ayrilirlar. Ilk once soru
isaretinden onceki kisim degerlendirilir, sonuc EVET cikar ise, soru
isaretinden hemen sonraki deger, dondurulur, sayet sonuc HAYIR cikar ise,
iki nokta isaretinden sonraki deger dondurulur.

Bundan sonra ise, bu karsilastirma operatorunun c ye atama yapmakta
kullanildigini goruyoruz. Ilk once, a ile b nin hangisinin degeri buyukse,
o degere c ye atanir, ve ikincide ise, hangisi daha kucuk ise, o c ye
atanir.

ODEV:

1. Birden onikiye sayacak bir program yazin. Bu program, sayarken
rakamlari ve bu rakamlarin karelerini ekrana yazsin.

1 1
2 4
3 9 gibi..

2. Birden onikiye sayan programi biraz degistirerek, sayimi yazan, ve 1 in
inversini, bes haneli alan bir program yazin. Yani:

1 1.00000
2 .50000
3 .33333
4 .25000 gibi..

3. Birden yuze kadar sayan, fakat 32 ila 39 arasindaki degerleri yazan bir
program yazin. Her satira bir rakam yazilsin..
--------------------------------------------------------------------------

Fonksiyonlar ve degiskenler

KARETOPL.C:
================================================== ==

int toplam; /* Global degisken */

main()
{
int index;

baslik(); /* Baslik isimli fonksiyonu cagirir */

for (index = 1;index <= 7;index++)
kare(index); /* Bu, kare fonksiyonunu cagirir. */

bitis(); /* Bu da, bitis isimli fonksiyonu cagirir */
}

baslik() /* Bu fonksiyonun tanimidir */
{
toplam = 0; /* "Toplam" isimli degiskene 0 degeri atanir.. */
printf("Bu, kare programinin basligidirnn");
}

kare(rakam) /* Bu, kare fonksiyonunun baslangicidir */
int rakam;
{
int karesi; /* Yerel degisken tanimlaniyor */

karesi = rakam * rakam ; /* Karesini olusturuyor. */
toplam += karesi; /* Bulunan deger, toplama ekleniyor */
printf("%d nin karesi %d dir.n",rakam,karesi);
}

bitis() /* Bitis fonksiyonu tanimlaniyor. */
{
printf("nKarelerin toplami: %d dir..n",toplam);
}
================================================== ==


KARETOPL.C isimli programa bir bakin. Bu program, fonksiyonlu ilk
programimiz. Goreceginiz gibi C de fonksiyon tanimlamak o kadar kolaydir
ki, programlarin fonksiyonlara parcalanmasi neredeyse istemeden olur.
Aslinda, biz fonksiyonlari kullanip duruyorduk, ornegin kullandigimiz
printf komutu, bir fonksiyondur. Printf fonksiyonu, derleyici ile gelen
fonksiyon kutuphanesinin bir parcasidir.

Bu programin calisan kismina bir bakin. baslik() isimli bir satir ile
basliyor. Iste C de, herhangi bir fonksiyon, bu sekilde cagirilir: ismi,
parantez, ve sayet varsa bu fonksiyona gonderilmesi istenen degerler
yazilir. Programin calismasi bu satira gelince, baslik isimli fonksiyona
atlanir, ve buradaki islemler yapilir. Bitince, program geri doner, ve
ana programda kaldigi yerden isleme devam eder, ve "for" dongusune gelir.
Burada, yedi kere "kare" isimli bir fonksiyonu cagirir, daha sonra "bitis"
fonksiyonunu cagirir ve program sona erer.